No festivals today or in the next 14 days. 🎉

महाशिवरात्रि व्रत एवं पूजन विधि: संपूर्ण जानकारी और आवश्यक सामग्री

Mahashivratri Vrat and Puja Vidhi: भगवान Shiva हिंदुओं की प्रमुख आराध्य deity हैं। Mahashivratri festival शिव भक्तों के लिए विशेष महत्व रखता है। Hindu Puranas के अनुसार इस दिन भगवान Shiva का प्राकट्य और विवाह दोनों हुआ था। इसीलिए इस विशेष दिन Lord Shiva worship का महत्व बहुत अधिक है। Mantrashala पर आज हम आपको बताते हैं Mahashivratri Vrat Vidhi की सही और प्रामाणिक विधि। साथ ही जानिए कैसे करनी चाहिए Shiva Puja और उन्हें क्या अर्पित करना चाहिए।
Shivratri से एक दिन पूर्व Trayodashi Tithi में Shiv Ji Puja करनी चाहिए और Vrat Sankalp लेना चाहिए। इसके उपरांत Chaturdashi Tithi को Nirahar Vrat रखना चाहिए। Mahashivratri के दिन भगवान Shiva को Ganga Jal Abhishek करने से विशेष पुण्य प्राप्त होता है।
Mahashivratri Puja Vidhi: इस दिन Shivling Abhishek को Panchamrit Snan कराकर 'Om Namah Shivay' मंत्र से पूजा करनी चाहिए। इसके बाद Ratri ke Chaar Prahar Puja करनी चाहिए और अगले दिन प्रातःकाल Brahmin Daan Dakshina देकर Vrat Parana करना चाहिए।
Vrat Vidhan:
नित्य नैमित्यक क्रिया शौचादि से निवृत्ति के वाद व्रत का संकल्प,पूजन हवन, शिव अभिषेक नमक-चमक से, ब्रह्मचर्य का पालन, अक्रोध, श्रद्धा भक्ति।
Puja Samagri:
Scented Flowers, Bilva Patra, Dhatura, Bhang, Ber, Aamra Manjari, Jau ki Baal, Mandaara Flowers, Cow Milk, Sugarcane Juice, Curd, Pure Desi Ghee, Honey, Holy Ganga Water, Sacred Water, Camphor, Incense Sticks (Dhoop), Deepak, Rui Batti, Chandan, Five Fruits, Panch Mewa, Panch Ras, Ittar, Gandh Roli, Mouli Janeyu, Shiv Parvati Shringar Samagri, Vastra Abhushan, Gold, Silver, Dakshina Puja Ke Bartan, Kushasan आदि।
Vrat and Puja Mantra:
ॐ नमः शिवाय का जाप या मनन श्रद्धा व ध्यान से।
Bilva Patra चढ़ाने का मंत्र:
नमो बिल्ल्मिने च कवचिने च नमो वर्म्मिणे च वरूथिने च
नमः श्रुताय च श्रुतसेनाय च नमो दुन्दुब्भ्याय चा हनन्न्याय च नमो घृश्णवे॥
दर्शनं बिल्वपत्रस्य स्पर्शनम्‌ पापनाशनम्‌। अघोर पाप संहारं बिल्व पत्रं शिवार्पणम्‌॥
त्रिदलं त्रिगुणाकारं त्रिनेत्रं च त्रिधायुधम्‌। त्रिजन्मपापसंहारं बिल्वपत्रं शिवार्पणम्‌॥
अखण्डै बिल्वपत्रैश्च पूजये शिव शंकरम्‌। कोटिकन्या महादानं बिल्व पत्रं शिवार्पणम्‌॥
गृहाण बिल्व पत्राणि सपुश्पाणि महेश्वर। सुगन्धीनि भवानीश शिवत्वंकुसुम प्रिय।
इसके बाद Shivratri Vrat Katha का वाचन करें। Mriga aur Shikari Ki Katha, Shivling Prakat Katha, तथा Shiv Puran Katha पढ़नी चाहिए।
इस प्रकार Mahashivratri Vrat and Puja विधि को अपनाकर Lord Shiva Blessings प्राप्त कर सकते हैं।

Related Blogs

Nitya Parayan Shloka (नित्य पारायण श्लोकाः)

नित्य पारायण श्लोकाः: यह श्लोकों का संग्रह है जो प्रतिदिन की जाने वाली प्रार्थना में शामिल होते हैं।
Shloka-Mantra

Ganesh Kavacha (विध्नविनाशक गणेश कवचम्‌)

गणेश कवच (Ganesh Kavach): श्री गणेश जी को प्रथम पूजनीय माना गया है। किसी भी कार्य को शुरू करने से पहले गणेश कवच का पाठ करना बहुत शुभ माना जाता है। जैसे नई वस्तु खरीदना, व्यवसाय शुरू करना, इंटरव्यू के लिए जाना आदि। गणेश कवच का पाठ करने से सबसे बड़ी समस्याएं भी दूर होने लगती हैं, धन हानि रुक जाती है, कर्ज समाप्त हो जाते हैं, बुरी नजर और तांत्रिक बाधाओं से सुरक्षा मिलती है। यदि गणेश कवच का 11 दिनों तक 108 बार पाठ किया जाए, तो व्यापार और पारिवारिक कार्यों में आने वाली सभी बाधाएं धीरे-धीरे समाप्त होने लगती हैं।
Kavacha

Shri Hanumat-Vandana (श्रीहनुमत् -वन्दन)

श्री हनुमान वंदना भगवान हनुमान की शक्ति, भक्ति, और संकटमोचन स्वरूप की महिमा का वर्णन करती है। इसमें Lord Hanuman, जिन्हें Sankat Mochan, Asht Siddhi Nav Nidhi Data, और Bhakti Ke Pratik कहा जाता है, को संकट हरता, अशुभ नाशक, और शत्रुनाशक देवता के रूप में पूजा जाता है। उनकी वंदना से आत्मबल, साहस, धैर्य, और सफलता प्राप्त होती है।
Vandana

Murari Stuti (मुरारि स्तुति)

Shri Murari Stuti (मुरारि स्तुति) का पाठ प्रातःकाल या संध्या के समय peaceful और spiritual atmosphere में करना श्रेष्ठ माना जाता है। इसे Shri Krishna की idol या image के सामने बैठकर गाया जा सकता है। पाठ करने से पहले मन को शांत करें और Lord Krishna के divine form का ध्यान करें। भक्त इसे soft voice में या with music भी गा सकते हैं। Murari Stuti का गायन करने से भक्तों के हृदय में deep devotion और love for Lord Krishna उत्पन्न होता है। ऐसा माना जाता है कि इस स्तुति का नियमित recitation करने से व्यक्ति को mental peace मिलती है और divine blessings प्राप्त होते हैं। यह स्तुति positive energy को बढ़ाती है और व्यक्ति को spiritual path पर प्रेरित करती है। जो भक्त regularly इस स्तुति का पाठ करते हैं, उनके जीवन से अनेक प्रकार के sufferings दूर हो जाते हैं और वे divine grace प्राप्त करते हैं।
Stuti

Shri Kamakhya Devi Kavacham (श्री कामाख्या देवी कवचम्)

shri Kamakhya kavachaShri Kamakhya Kavacha (श्री कामाख्या कवच) आज हर व्यक्ति उन्नति, यश, वैभव, कीर्ति और धन-संपदा प्राप्त करना चाहता है, वह भी बिना किसी बाधा के। Maa Kamakhya Devi का कवच पाठ करने से सभी Obstacles समाप्त हो जाते हैं, और साधक को Success तथा Prosperity प्राप्त होती है। यदि आप अपने जीवन में मनोकामना पूर्ति चाहते हैं, तो इस कवच का नियमित पाठ करें। यह Maa Kamakhya की Divine Protection प्रदान करता है और जीवन से Negative Energies तथा दुर्भाग्य को दूर करता है।
Kavacha

Shri Ram Arti (श्री राम आरती)

श्री राम आरती भगवान श्रीराम की स्तुति में गाया जाने वाला एक भक्ति गीत है, जो उनके दिव्य रूप, मर्यादा, आदर्श चरित्र और धर्म की स्थापना को समर्पित है।
Arti

Saraswati Sahasranama Stotram (सरस्वती सहस्रनाम स्तोत्रम्)

सरस्वती सहस्रनाम स्तोत्रम् (Saraswati Sahasranama Stotram) में मां सरस्वती (Goddess Saraswati) के एक हजार दिव्य नामों (divine names) का वर्णन है। यह स्तोत्र ज्ञान (knowledge), विद्या (education), और संगीत (music) की देवी (goddess of wisdom) को समर्पित है। मां सरस्वती को ब्रह्मा (Brahma) की शक्ति और सृष्टि की अधिष्ठात्री देवी (creator goddess) माना गया है। यह स्तोत्र भक्तों (devotees) को मानसिक शांति (peace of mind), एकाग्रता (focus), और बुद्धि (intelligence) प्रदान करता है। सरस्वती सहस्रनाम स्तोत्रम् का पाठ (chanting) विद्या (learning) और कला (art) में सफलता (success) के लिए अत्यधिक शुभ माना जाता है। इसमें मां सरस्वती के करुणामयी (compassionate) और उग्र (fierce) दोनों रूपों का वर्णन किया गया है। यह स्तोत्र उन विद्यार्थियों (students) और साधकों (seekers) के लिए विशेष रूप से लाभकारी है, जो ज्ञान, प्रतिभा (talent), और रचनात्मकता (creativity) की प्राप्ति करना चाहते हैं। मां सरस्वती अपने भक्तों को अज्ञान (ignorance) से मुक्त करती हैं और जीवन को प्रकाशित (enlighten) करती हैं।
Sahasranama-Stotram

Krishnan Stuti (कृष्ण स्तुति)

कृष्ण स्तुति भगवान कृष्ण (Lord Krishna), जिन्हें "Supreme Being," "Yogeshwar," और "Protector of Dharma" कहा जाता है, की महिमा का गान है। यह स्तुति उनके "divine play" (Leela), "infinite wisdom," और "unconditional love" का वर्णन करती है। श्रीकृष्ण अपने भक्तों को "spiritual enlightenment," "inner peace," और "devotional bliss" प्रदान करते हैं। कृष्ण स्तुति का पाठ "harmony," "prosperity," और "divine blessings" की प्राप्ति का मार्ग है।
Stuti

Today Panchang

07 November 2025 (Friday)

Sunrise07:15 AM
Sunset05:43 PM
Moonrise03:00 PM
Moonset05:52 AM, Jan 12
Shaka Samvat1946 Krodhi
Vikram Samvat2081 Pingala